فصل سوم: هوخشتره؛ شاه نیک و نشانهگیر، خزان آشور
از مجموعه: «از کلهر تا ماد؛ روایت نابودی یک فرهنگ»
پژوهشگر: یونس پرویز
۱. مقدمه: عنوان و معنا
نام هوخشتره ترکیبی از دو بخش است:
- هوخ = شاه نیک، شهریار یا شهریور؛ نمایانگر قدرت، عدالت و حکمرانی الهی
- شَتَرَه = نشانهگیر؛ کسی که مشروعیت و قدرت خود را با نمادها و اقداماتش آشکار میکند
این عنوان، شخصیت و اقدامات تاریخی او را برجسته میکند و مفهوم «خزان آشور» را منتقل میسازد: نابودی بیسابقه حکومت آشور و آغاز نخستین حرکت تاریخی در ایران.
۲. اقدامات تاریخی و نظامی
۲.۱. نابودی آشور
- هوخشتره با فرماندهی و تاکتیکهای نظامی بینظیر، آشور را درهم شکست
- این رویداد تاریخی، معروف به «خزان آشور»، نشاندهنده قدرت مادها و توانمندی نظامی و سیاسی آنان بود
- نتیجه: آغاز تاریخی ایران و پایهگذاری نخستین ساختار حکومتی متمرکز
۲.۲. تثبیت حکومت متمرکز ماد
- ایجاد ساختار سیاسی و اداری متمرکز
- تلفیق مشروعیت الهی (زردشتی) با قدرت نظامی
- استفاده از نمادها و عنوان «هوخشتره» برای نشان دادن قدرت و مشروعیت شاهنشاهی
۲.۳. نمادها و مشروعیت
- کمان → نمایانگر قدرت فرماندهی و تسلط نظامی
- عصا و شکا → نشانه نظم، عدالت و مشروعیت الهی
عنوان هوخشتره خود نمادی از تلفیق قدرت مادی و مشروعیت معنوی بود و هویت شاهنشاهی مادها را تثبیت میکرد.
۳. دستاوردها و اهمیت تاریخی
- تثبیت نخستین حرکت تاریخی ایران و پایهگذاری شاهنشاهی متمرکز
- نابودی آشور و ایجاد شرایط برای ظهور قدرتهای بعدی در ایران
- نشان دادن هویت مستقل مادها و قدرت تاریخی آنان
- عنوان و نمادهای هوخشتره، مفهوم تلفیق مشروعیت الهی و قدرت نظامی را به نسلهای بعد منتقل میکند
۴. جمعبندی فصل
هوخشتره با عنوان و اقدامات خود، نه تنها رهبر نظامی و سیاسی برجسته مادها بود، بلکه پایهگذار آغاز تاریخی ایران شد.
عنوان «شاه نیک و نشانهگیر» به وضوح قدرت، مشروعیت و دستاوردهای تاریخی او را نشان میدهد و تصویر مادها بهعنوان یک قدرت مستقل و تاریخی را تثبیت میکند.
از مجموعه: «از کلهر تا ماد؛ روایت نابودی یک فرهنگ»
پژوهشگر: یونس پرویز
نقشبرجسته قزقاپان یا غار قزقاپان (به کردی: ئهشکهوتی قزقاپان) مجموعهای باستانی مربوط به آیین زرتشتی است که در کنار رودخانه رزان در ۵۰ کیلومتری شهر سلیمانیه واقع در استان سلیمانیه قرار دارد. طبق گفتهٔ تاریخشناس روس ایگور دیاکونوف آرامگاه هووخشتره پادشاه ماد در این مکان قرار دارد.
غار قزقاپان در ۵۰ کیلومتری غرب سلیمانیه در درهٔ «چمی رزان» و در نزدیکی غار زرزی واقع شدهاست. در صخرهای بزرگ و در ارتفاع ۷ متری آن صخره غاری کنده شدهاست.[۱]